Αγορά Εξισορρόπησης

Η Αγορά Εξισορρόπησης στην Ελλάδα βασίζεται στην αρχή του κεντρικού προγραμματισμού και κατανομής ανά μονάδα (unit based/central dispatching model). Ο ΑΔΜΗΕ εξασφαλίζει ότι στο Σύστημα υπάρχει επαρκής διαθέσιμη ισχύς για παροχή υπηρεσιών εξισορρόπησης σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του και στη συνέχεια, όταν αυτό απαιτείται, εκδίδει τις απαιτούμενες Εντολές Κατανομής προς τις Οντότητες Υπηρεσιών Εξισορρόπησης.

 

Η Αγορά Εξισορρόπησης αποτελείται από τρεις διακριτές διαδικασίες:

Χρονική διαδοχή

1. την Αγορά Ισχύος Εξισορρόπησης:

Η Αγορά Ισχύος Εξισορρόπησης, η οποία εκτελείται μέσω της Διαδικασίας Ενοποιημένου Προγραμματισμού, έχει ως σκοπό την εξασφάλιση επαρκών πόρων εξισορρόπησης πριν από τον πραγματικό χρόνο, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Συστήματος για ασφαλή λειτουργία και την διαμόρφωση του Προγράμματος Κατανομής των Οντοτήτων Υπηρεσιών Εξισορρόπησης. Η Διαδικασία Ενοποιημένου Προγραμματισμού εκτελείται από τους Διαχειριστές Συστημάτων Μεταφοράς που χρησιμοποιούν σύστημα κεντρικού προγραμματισμού και κατανομής.

Η ΔΕΠ μοντελοποιείται ως ένα πρόβλημα Μεικτού Ακέραιου Προγραμματισμού και επιλύεται ως ένα πρόβλημα συν-βελτιστοποίησης ενέργειας και ισχύος με στόχο την ελαχιστοποίηση του συνολικού κόστους Ενέργειας και Ισχύος Εξισορρόπησης, λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς των Οντοτήτων Υπηρεσιών Εξισρρόπησης, και τους περιορισμούς και τις ανάγκες του ΕΣΜΗΕ. Η ΔΕΠ αποσκοπεί στην κάλυψη των προβλεπόμενων αποκλίσεων παραγωγής/ζήτησης και τη διασφάλιση των απαιτούμενων εφεδρειών. Τα αποτελέσματα των επιλύσεων της ΔΕΠ περιλαμβάνουν:

  • την δέσμευση της αναγκαίας Ισχύος Εξισορρόπησης για την κάλυψη των προβλεπόμενων αποκλίσεων παραγωγής/ζήτησης, για την επόμενη Ημέρα Κατανομής και
  • τον προγραμματισμό της ένταξης των Οντοτήτων Υπηρεσιών Εξισορρόπησης με τρόπο που να ικανοποιεί τους περιορισμούς του ΕΣΜΗΕ και των Οντοτήτων Υπηρεσιών Εξισορρόπησης.

Στο πλαίσιο της ΔΕΠ ο ΑΔΜΗΕ προσδιορίζει το ύψος των απαιτούμενων εφεδρειών για κάθε προϊόν ισχύος εξισορρόπησης που εκτιμά ότι είναι απαραίτητο για κάθε περίοδο κατανομής (30 λεπτά) της επόμενης Ημέρας Κατανομής και οι συμμετέχοντες υποβάλλουν προσφορές για τα προϊόντα αυτά, εφόσον δύνανται τεχνικά να τα παρέχουν.

Στη ΔΕΠ χρησιμοποιούνται έξι βασικά προϊόντα ισχύος εξισορρόπησης:

  • Η ανοδική και καθοδική Εφεδρεία Συγκράτησης Συχνότητας (ΕΔΣ),
  • η ανοδική και καθοδική χειροκίνητη Εφεδρεία Αποκατάστασης Συχνότητας (χΕΑΣ),
  • η ανοδική και καθοδική αυτόματη Εφεδρεία Αποκατάστασης Συχνότητας (αΕΑΣ).

Στη ΔΕΠ χρησιμοποιούνται είσης δύο προϊόντα ενέργειας εξισορρόπησης, ανοδική και καθοδική Ενέργεια Εξισορρόπησης, χωρίς να γίνεται διάκριση σε χειροκίνητη ΕΑΣ και αυτόματη ΕΑΣ.

Η ΔΕΠ εκτελείται προγραμματισμένα τρεις φορές για κάθε Ημέρα Κατανομής D, μία φορά αμέσως μετά την επίλυση της Αγοράς Επόμενης Ημέρας και δύο ακόμα φορές μετά την επίλυση της 2ης και της 3ης Συμπληρωματικής Περιφερειακής Δημοπρασίας (CRIDAs), που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της Ενδοημερήσιας αγοράς.

 

ΔΕΠ1 Εκτελείται στις 16:45 ΕΕΤ την ημέρα D-1, και αφορά όλες τις Περιόδους Κατανομής (48 Περίοδοι Κατανομής) της Ημέρας Κατανομής D.
ΔΕΠ2 Εκτελείται στις 00:00 ΕΕΤ την ημέρα D, λαμβάνοντας υπόψη επικαιροποιημένα δεδομένα εισόδου, και αφορά όλες τις Περιόδους Κατανομής (48 Περίοδοι Κατανομής) της Ημέρας Κατανομής D.
ΔΕΠ3 Εκτελείται στις 12:00 ΕΕΤ της ημερολογιακής ημέρας D, λαμβάνοντας υπόψη επικαιροποιημένα δεδομένα εισόδου, και αφορά το χρονικό διάστημα από 13:00 ΕΕΤ μέχρι το τέλος της Ημέρας Κατανομής D (24 περίοδοι Κατανομής).

 

Επίσης, δύναται να εκτελεστεί κατ’ απαίτηση, όποτε ο ΑΔΜΗΕ κρίνει ότι προκύπτουν σημαντικές αλλαγές κατά τη λειτουργία του Συστήματος που επηρεάζουν σημαντικά τον προγραμματισμό των Οντοτήτων Υπηρεσιών Εξισορρόπησης και την κατανομή της Ισχύος Εξισορρόπησης.

Το αναλυτικό χρονοδιάγραμμα μπορείτε να το βρείτε στην Τεχνική Απόφαση ΔΕΠ.

Οι Πάροχοι Υπηρεσιών Εξισορρόπησης υποβάλλουν προσφορές για την Ισχύ και την Ενέργεια Εξισορρόπησης για την Ημέρα Κατανομής D, από τις 14:00 έως τις 16:45 ΕΕΤ της ημέρας D-1 για κάθε ημίωρη περίοδο κατανομής. Οι ποσότητες ισχύος εξισορρόπησης που απονέμονται σε κάθε συμμετέχοντα κατά τις επιλύσεις της ΔΕΠ δεσμεύονται και οι συμμετέχοντες είναι υποχρεωμένοι να δεσμεύσουν την αντίστοιχη ισχύ προκειμένου να διατηρείται ασφαλές περιθώριο για την εξισορρόπηση του Συστήματος σε πραγματικό χρόνο.

2. την Αγορά Ενέργειας Εξισορρόπησης:

Η Αγορά Ενέργειας Εξισορρόπησης αποτελεί την αγορά πραγματικού χρόνου στην οποία πραγματοποιείται ενεργοποίηση προϊόντων ενέργειας εξισορρόπησης βάσει τιμών προσφορών με σκοπό την εξισορρόπηση της προσφοράς και της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, λαμβάνοντας υπόψη τα προγράμματα των υπόλοιπων αγορών και την κατάσταση του Συστήματος σε πραγματικό χρόνο. Η Αγορά Ενέργειας Εξισορρόπησης περιλαμβάνει τη Διαδικασία χειροκίνητης ΕΑΣ και τη Διαδικασία αυτόματης ΕΑΣ.

Στο πλαίσιο της Αγοράς Ενέργειας Εξισορρόπησης οι οντότητες που έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν υπηρεσίες εξισορρόπησης υποβάλλουν προσφορές στις Διαδικασίες χΕΑΣ και αΕΑΣ για τα αντίστοιχα προϊόντα Ενέργειας Εξισορρόπησης χΕΑΣ και αΕΑΣ, διακριτά ανά κατεύθυνση.

#@

Μέσω της Διαδικασίας χΕΑΣ, λίγο πριν τον πραγματικό χρόνο, ο ΑΔΜΗΕ εκτιμά, βάσει της κατάστασης του Συστήματος, εάν απαιτείται ενεργοποίηση ανοδικής ή καθοδικής χΕΑΣ και στη συνέχεια εκδίδει τις αντίστοιχες Εντολές Κατανομής για κάθε 15-λεπτη περίοδο βάσει των οικονομικότερων προσφορών.

Μέσω της Διαδικασίας αΕΑΣ, σε πραγματικό χρόνο, οι οντότητες που παρέχουν Ενέργεια Εξισορρόπησης αΕΑΣ λαμβάνουν αυτόματες Εντολές Κατανομής ανά 4 δευτερόλεπτα  βάσει των οικονομικότερων προσφορών.

3. την Εκκαθάριση Αγοράς Εξισορρόπησης:

Με την Εκκαθάριση Αγοράς Εξισορρόπησης πραγματοποιείται ο υπολογισμός των ποσοτήτων ενέργειας και ισχύος εξισορρόπησης και ο υπολογισμός της αξίας των χρεώσεων και πιστώσεων των Συμμετεχόντων στο πλαίσιο της Αγοράς Ισχύος και Ενέργειας Εξισορρόπησης. Επίσης πραγματοποιείται ο υπολογισμός των ποσοτήτων και χρεοπιστώσεων αποκλίσεων από τα προγράμματα που προκύπτουν από τις προηγούμενες χρονικά αγορές ή τις Εντολές Κατανομής που εκδίδονται από τον ΑΔΜΗΕ.

Ως Εκκαθάριση της Αγοράς Εξισορρόπησης νοείται ο υπολογισμός με διαφανή τρόπο των ποσοτήτων ενέργειας και ισχύος και ο υπολογισμός της χρηματικής αξίας των χρεώσεων και πιστώσεων των Συμμετεχόντων στο πλαίσιο της Αγοράς Εξισορρόπησης.

Η Εκκαθάριση της Αγοράς Εξισορρόπησης πραγματοποιείται σε εβδομαδίαια βάση μετά τον πραγματικό χρόνο και περιλαμβάνει τις παρακάτω διαδικασίες:

  • Εκκαθάριση Ενέργειας Εξισορρόπησης
  • Εκκαθάριση Ισχύος Εξισορρόπησης
  • Εκκαθάριση Αποκλίσεων

Ως εβδομάδα εκκαθάρισης ορίζεται η χρονική περίοδος από τη Δευτέρα, ώρα 00:00 CET έως την επόμενη Δευτέρα ώρα 00:00 CET.

Επιπλέον, στο πλαίσιο παρακολούθησης της ομαλής λειτουργίας της Αγοράς Εξισορρόπησης, ο Διαχειριστής του ΕΣΜΗΕ επιβάλλει τις παρακάτω Χρεώσεις μη Συμμόρφωσης στους Συμμετέχοντες, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο Κεφάλαιο 21 του Κανονισμού Αγοράς Εξισορρόπησης:

  • Συνέπειες μη έγκαιρης ένταξης,
  • Συνέπειες σημαντικής απόκλισης στα Καταχωρημένα Χαρακτηριστικά,
  • Συνέπειες μη συμμόρφωσης με Δοκιμαστικές Εντολές χειροκίνητης ΕΑΣ,
  • Συνέπειες σημαντικής απόκλισης από τις Εντολές Κατανομής,
  • Συνέπειες σημαντικών συστηματικών αποκλίσεων της ζήτησης,
  • Συνέπειες σημαντικών συστηματικών αποκλίσεων της παραγωγής των Χαρτοφυλακίων Μονάδων ΑΠΕ, και
  • Συνέπειες συστηματικής πρόκλησης μη εφικτού Προγράμματος Αγοράς.

Αναλυτική περιγραφή του χρονοδιαγράμματος και των διαδικασιών εκκαθάρισης μπορείτε να βρείτε στον Κανονισμό Αγοράς Εξισορρόπησης, ενώ λεπτομέρειες και παραδείγματα υπολογισμών σχετικά με την Εκκαθάριση της Αγοράς Εξισορρόπησης περιγράφονται στην Τεχνική Απόφαση «Εκκαθάριση Αγοράς Εξισορρόπησης».

 

Οι βασικές αρχές των επιμέρους διαδικασιών Εκκαθάρισης παρουσιάζονται στη συνέχεια:

 

Η Ενέργεια Εξισορρόπησης εκκαθαρίζεται ανά Περίοδο Εκκαθάρισης Αποκλίσεων (15-min). Η ενεργοποιημένη ενέργεια υπολογίζεται για κάθε Περίοδο Εκκαθάρισης Αποκλίσεων διακριτά για τη χειροκίνητη ΕΑΣ, την αυτόματη ΕΑΣ και τους σκοπούς εκτός της εξισορρόπησης.

Κατά τη διαδικασία εκκαθάρισης λαμβάνονται υπόψη οι τιμές των προσφορών που ενεργοποιήθηκαν για την εξισορρόπηση του Συστήματος και για κάθε 15-λεπτη περίοδο εκκαθάρισης, ως εξής:

  • Η αποζημίωση των οντοτήτων για την Ενέργεια Εξισορρόπησης χΕΑΣ πραγματοποιείται βάσει της οριακή τιμής (pay-as-clear) της αντίστοιχης κατεύθυνσης. Επομένως για την ανοδική κατεύθυνση ισούται με το μέγιστο των τιμών των βημάτων των Προσφορών Ενέργειας Εξισορρόπησης χειροκίνητης ΕΑΣ που ενεργοποιήθηκαν για την κάλυψη των Αποκλίσεων του ΕΣΜΗΕ, ενώ για καθοδική κατεύθυνση ισούται με το ελάχιστο των τιμών των βημάτων των Προσφορών Ενέργειας Εξισορρόπησης χειροκίνητης ΕΑΣ που ενεργοποιήθηκαν για την κάλυψη των Αποκλίσεων του ΕΣΜΗΕ.
  • Η αποζημίωση των οντοτήτων για την Ενέργεια Εξισορρόπησης χΕΑΣ που ενεργοποιήθηκε για σκοπούς εκτός της εξισορρόπησης πραγματοποιείται βάσει της τιμής προσφοράς (pay-as-bid) κάθε ενεργοποιημένου βήματος της οντότητας για την αντίστοιχη κατεύθυνση.
  • Η αποζημίωση των οντοτήτων για την Ενέργεια Εξισορρόπησης αΕΑΣ πραγματοποιείται: 
  1. Για ανοδική κατεύθυνση: λαμβάνοτας υπόψη το μέγιστο μεταξύ της οριακής ανοδικής τιμής χΕΑΣ και της τιμής Προσφοράς Ενέργειας Εξισορρόπησης αΕΑΣ της οντότητας, η οποία αντιστοιχεί στην ανοδική ενεργοποιημένη ποσότητα αΕΑΣ, και
  2. Για καθοδική κατεύθυνση: λαμβάνοτας υπόψη το ελάχιστο μεταξύ της οριακής καθοδικής τιμής χΕΑΣ και της τιμής Προσφοράς Ενέργειας Εξισορρόπησης αΕΑΣ της οντότητας, η οποία αντιστοιχεί στην καθοδική ενεργοποιημένη ποσότητα αΕΑΣ.

Η Ισχύς Εξισορρόπησης εκκαθαρίζεται ανά Περίοδο Εκκαθάρισης Αποκλίσεων (15-min). Η ποσότητα της παρασχεθείσας Ισχύος Εξισορρόπησης προκύπτει βάσει των επικυρωμένων βημάτων Προσφορών Ισχύος της τελευταίας εκτέλεσης ΔΕΠ, της οποίας ο χρονικός ορίζοντας επίλυσης περιλαμβάνει τη συγκεκριμένη Περίοδο Εκκαθάρισης Αποκλίσεων. Κατά τον υπολογισμό της ποσότητας Ισχύος Εξισορρόπησης λαμβάνεται υπόψη το ποσοστό της χρονικής περιόδου εντός μίας Περιόδου Εκκαθάρισης Αποκλίσεων, κατά την οποία η οντότητα ήταν διαθέσιμη για την παροχή του αντίστοιχου προϊόντος σε πραγματικό χρόνο

Η αποζημίωση των οντοτήτων για την Ισχύ Εξισορρόπησης πραγματοποιείται βάσει της τιμής προσφοράς (pay-as-bid) της οντότητας για την αντίστοιχη κατεύθυνση, ανεξάρτητα με το εάν στον πραγματικό χρόνο οι οντότητες αυτές παρέχουν ή όχι ενέργεια εξισορρόπησης.

Ως Περίοδος Εκκαθάρισης Αποκλίσεων ορίζεται η 15-λεπτη χρονική περίοδος για την οποία υπολογίζεται η Απόκλιση των συμμετεχόντων.

Χρησιμοποιείται μία Τιμή Αποκλίσεων ανά Περίοδο Εκκαθάρισης Αποκλίσεων, η οποία υπολογίζεται ως η σταθμισμένη μέση τιμή της ενεργοποιημένης Ενέργειας Εξισορρόπησης της κυρίαρχης κατεύθυνσης (ανοδικής ή καθοδικής) για χειροκίνητη και αυτόματη ΕΑΣ για τη συγκεκριμένη Περίοδο Εκκαθάρισης Αποκλίσεων. Η ανωτέρω σταθμισμένη μέση τιμή υπολογίζεται ως το πηλίκο του συνολικού ποσού σε € που αντιστοιχεί στην ενεργοποίηση Ενέργειας Εξισορρόπησης της κυρίαρχης κατεύθυνσης (ανοδικής χειροκίνητης και αυτόματης ΕΑΣ ή καθοδικής χειροκίνητης και αυτόματης ΕΑΣ) και του αθροίσματος των ποσοτήτων ενεργοποιημένης Ενέργειας Εξισορρόπησης της κυρίαρχης κατεύθυνσης.

Διευκρινίζεται ότι η κυρίαρχη κατεύθυνση είναι ανοδική όταν για τη συγκεκριμένη Περίοδο Εκκαθάρισης Αποκλίσεων η ανοδική ενεργοποιημένη Ενέργεια Εξισορρόπησης από χειροκίνητη και αυτόματη ΕΑΣ είναι μεγαλύτερη από την καθοδική ενεργοποιημένη Ενέργεια Εξισορρόπησης από χειροκίνητη και αυτόματη ΕΑΣ. Αντίστοιχα η κυρίαρχη κατεύθυνση είναι καθοδική όταν για τη συγκεκριμένη Περίοδο Εκκαθάρισης Αποκλίσεων η καθοδική ενεργοποιημένη Ενέργεια Εξισορρόπησης από χειροκίνητη και αυτόματη ΕΑΣ είναι μεγαλύτερη από την ανοδική ενεργοποιημένη Ενέργεια Εξισορρόπησης από χειροκίνητη και αυτόματη ΕΑΣ.

Στην περίπτωση που για μία Περίοδο Εκκαθάρισης Αποκλίσεων δεν ενεργοποιήθηκε ούτε ανοδική ούτε και καθοδική Ενέργεια Εξισορρόπησης η Τιμή Αποκλίσεων ισούται με την αξία της αποφευχθείσας ενεργοποίησης Ενέργειας Εξισορρόπησης, και υπολογίζεται ως η μέση τιμή των παρακάτω:

  1. της μικρότερης τιμής Προσφοράς ανοδικής Ενέργειας Εξισορρόπησης είτε για χειροκίνητη είτε για αυτόματη ΕΑΣ για τη συγκεκριμένη Περίοδο Εκκαθάρισης Αποκλίσεων και
  2. της μεγαλύτερης τιμής Προσφοράς καθοδικής Ενέργειας Εξισορρόπησης είτε για χειροκίνητη είτε για αυτόματη ΕΑΣ για τη συγκεκριμένη Περίοδο Εκκαθάρισης Αποκλίσεων.